TINKEBELL. Versus Tata Steel (En Solvay)
een bijzondere opeenstapeling van ontmoetingen en een onverwachte samenwerking
Het is alweer bijna twee jaar geleden. In mei 2022 opende de tentoonstelling Flora Tata Metallica in TORCHGallery, Amsterdam. Ik toonde er een serie kunstwerken die ik had gemaakt van de uitstoot van Tata Steel, IJmuiden. Die pikzwarte uitstoot, 'tatastof' had ik met een magneet geextraheerd uit duinzand, direct naast de fabriek. En ik had er afdrukken mee gemaakt van planten die hier nog wél groeiden. Relevant, omdat de variatie aan flora hier een stuk minder is dan elders in het Nederlandse duinlandschap.
De tentoonstelling was een groot succes. Alle kranten schreven erover. Radio, televisie. En, tot mijn vreugde werd er gehoor gegeven aan mijn publieke oproep aan Hans van den Berg, CEO van Tata Steel Nederland. Ik vond dat hij zijn eigen rotzooi terug moest kopen. Dat hij mijn kunstwerken op een prominente plaats in zijn bedrijf moest hangen om zichzelf te herinneren aan zijn eigen verantwoordelijkheid.
Met een kleine delegatie bezocht hij de galerie. En de twee werken die hij aankocht kregen inderdaad een zeer prominente plaats binnen het bedrijf: één direct bij de ingang in de centrale entreehal en een tweede werk in zijn kantoor.
Maar dit was niet genoeg, vond ik. Met de aankoop van mijn werk is er nog geen probleem opgelost. Terwijl dat wel de aanleiding en het doel was: De uitstoot van Tata Steel zorgt voor enorme gezondheidsschade in de omgeving van de fabriek en ook de indirecte sociaal maatschappelijke en de mentale impact bij bezorgde bewoners is gigantisch. Hierbij nog niet eens meegewogen de gevolgen voor natuur en milieu.
Dus ik gaf Hans van den Berg een extra cadeau bij zijn aankopen: vijf jaar lang, elk half jaar een uur van mijn tijd waarin ik hem help om schoon te worden of weg te gaan.
Hans, op zijn beurt, accepteerde mijn aanbod en hij gaf mij iets terug: bij elk bezoek een rondleiding op een deel van het Tata Steel terrein en gesprekken met medewerkers zodat ik beter zicht krijg op wat en wie Tata Steel nu eigenlijk is en wat ze doen.
Nu weet ik natuurlijk dat je dit heel gemakkelijk kan zien als een poging tot greenwashing. Sterker nog: natuurlijk is dat het op zijn minst óók. Veel mensen zijn sceptisch en velen vinden zelfs dat ik niet met deze 'vijand' zou moeten praten. Dat begrijp ik. Er is ontzettend veel gebeurd, mensen hebben alle reden om heel weinig vertrouwen te hebben en het is ook waar dat een vervuilend bedrijf goede sier kan maken door de deur juist open te houden voor opponenten in een conflict.
Toch meen ik dat het zinvol is. Náást alle protesten, activisten, politieke inmenging, kritische journalistiek, door burgers aangeschafte meetapparatuur enzovoorts. Het moet allemáál.
Inmiddels ben ik, samen met mijn galeriehouder Mo van der Have, een aantal keer op bezoek geweest bij Hans van den Berg en zijn woordvoerder Andre Manning. En nee het is niet zo dat door mijn bezoeken de boel nu ineens gisteren gaat sluiten. Ja, er zijn verbeteringen en plannen en voornemens voor de komende jaren, maar het gaat absoluut niet snel genoeg en er gaat ook nog steeds van alles helemaal mis.
Wat me duidelijk is geworden is dat er grote blinde vlekken waren, en zijn, in hoe Tata Steel naar haar omgeving keek, en kijkt. Die blik is vooral pragmatisch geweest. Cijfers, tabellen en mogelijkheden die de randen van de regels bieden waren altijd leidend.
Het idee dat de effecten op de menselijke psyche en de sociaal maatschappelijke situatie in de omgeving wellicht nog groter en schadeljker zijn dan de concreet bewezen gezondheidseffecten en dat dit bij veel mensen voor ernstig trauma heeft gezorgd was, voor hen, nieuwe informatie.
Dat iets kan en wellicht mag, wil nog niet zeggen dat het moreel verantwoord is.
Dit is waar de gesprekken met Hans en Andre tot nu toe voornamelijk over zijn gegaan.
Nu naar vandaag.
Op dit moment heb ik weer een tentoonstelling bij TORCHGallery in Amsterdam: Arena Candidus Solvay --> https://www.torchgallery.com/exhibitions/arena-candidus-solvay <-- (ga kijken!)
Arena Candidus Solvay is een vervolg op Flora Tata Metallica en bestaat uit een serie kunstwerken die zijn gemaakt van de witte uitstoot van een chemische fabriek: Solvay in het Toscaanse dorp, Rosignano Solvay.
Wie op googlemaps het satelietbeeld van dit dorp opzoekt ziet direct dat hier iets vreemds aan de hand is. Het water in de baai en het strand aan de kunst van dit dorp lijken namelijk bijna licht te geven. Dit komt doordat Solvay ruim honderd jaar geleden een rivier aanlegde tussen de fabriek en de zee. Via deze rivier wordt zo al meer dan een eeuw het door kalksteen gekleurde melkwitte afvalwater in zee geloosd. Het zichtbare gevolg is een bijna spierwit gebleekt strand en azuurblauw zeewater. Maar hoewel het eruit ziet alsof je op een tropisch strand bent beland, is er in deze baai geen levende plant of dier meer te bekennen. En dan is er nog een minder zichtbaar deel. Dit wordt uitgestoten uit een paar grote schoorstenen op het fabrieksterrein. Kankerverwekkende stoffen en zware metalen.
Wie de gezondheidsrapporten uit de omgeving van deze fabriek bekijkt en ze naast de RIVM rapporten uit de IJmond houdt, ziet bijna een op een hetzelfde gebeuren. een verhoging van kankergevallen, neurologische afwijkingen en hartziekten.
Voor mijn nieuwe serie kunstwerken, Arena Candidus Solvay, reisde ik meerdere malen naar de badplaats om een manier te vinden de witte uitstoot van de chemicalieenfabriek uit de omgeving te extraheren. Ik deed proeven met het zand en met het water en ontdekte uiteindelijk dat het kalksteen in de witte afvalrivier zwaarder was dan zand, en hierdoor onder de bodem zakte. Door in het midden van deze afvalrivier te graven vond ik een concentraat van het witte afval. Dit afval droogde ik om het vervolgens te vermalen tot poeder, wat het materiaal werd voor mijn nieuwe serie kunstwerken.
Opnieuw nodigde ik Hans van den Berg en Andre Manning uit om te komen kijken in de galerie. Tata Steel mag dan in Nederland gezien worden als een lokaal probleem waar alleen mensen in de IJmond last van hebben; wie uitzoemt concludeert iets anders.
Tussen de honderd en honderdvijftig jaar geleden werden overal ter wereld grote fabrieken gebouwd. Zware industrie waar men over het algemeen ontzettend blij mee was. Het zorgde voor werkgelegenheid en rondom de fabrieken ontstonden of groeiden dorpen en steden.
Een groot verschil tussen toen en nu is de levensverwachting. Die was ongeveer 40 jaar, maar die is op dit moment ruim verdubbeld naar boven de 80. We hebben dus, sec genomen, 40 jaar langer de tijd om ziek te worden. Om last te krijgen van giftige uitstoot en andere rotzooi uit de fabrieken.
En dit levert overal ter wereld vergelijkbare situaties op.
Wat in de IJmond gebeurt is onderdeel van een globaal probleem.
Tijdens zijn bezoek in de galerie deed ik Hans van den Berg een voorstel.
In de komende jaren werk ik verder aan een serie van series. Na Tata Steel in Nederland en Solvay in Italie zal ik series kunstwerken maken van de uitstoot van een aantal zware fabrieken verspreid over de wereld.
Maar in de tussentijd wil ik dat Tata Steel in IJmuiden haar shit oplost. Liever gisteren dan vandaag. De zwaar vervuilende kooksfabriek moet dicht en de omgeving moet 100% beschermd worden tegen elke vorm van schadelijke stoffen. Ook moet er op sociaal maatschappelijk niveau alles aan gedaan worden om mensen in de omgeving tegemoet te komen.
Wat ik van Hans wil is dat hij deze oplossingen vervolgens omzet in een handleiding. Een blauwdruk: hoe keer ik deze situatie om naar iets dat goed doet? Zodat deze blauwdruk vervolgens aangeboden kan worden aan alle grote bedrijven en fabrieken die op dit moment vergelijkbare ellende veroorzaken.
De reactie van Hans:
"Ja, dat gaan we doen."
Komende maand verwachten we bezoek in de galerie van Tata Group India.
#staytuned
*Arena Candidus Solvay is nog t/m 13 april te zien bij TORCHGallery in Amsterdam.
Alle informatie over de tentoonstelling, openingstijden en de werken vind je hier: https://www.torchgallery.com/exhibitions/arena-candidus-solvay